Poseta studenata i nastavnika arheološkom lokalitetu Viminacijum

Kroz obilazak arheološkog lokaliteta Viminacijum, dr Emilija Nikolić, arhitekta i Ljiljana Jović, istoričarka umetnosti, izložile su probleme i mere zaštite koje su preduzete radi prezentacije ovog arheološkog lokaliteta. Studenti su se upoznali sa dosadašnjim konzervatorsko-restauratorskim radovima koji su primenjeni na zaštiti i prezentaciji severne kapije vojnog logora, termi, mauzoleja, amfiteatra, kao i sa problemima i mogućnostima savremene gradnje na arheološkom lokalitetu.

Poseta arheološkom lokalitetu Viminacijum, bila je od izuzetnog značaja za studente, koji su saznali značajne informacije o problemima i mogućnostima zaštite i obnove ovog lokaliteta, ali su se i direktno na terenu upoznali sa tokovima radova na ovom značajnom lokalitetu u našoj sredini. (Posebna tema: Pokrivanje arheoloških objekata).

Poseta je bila ostvarena zahvaljujući organizaciji i finansijskoj pomoći Arhitektonskog fakulteta u Beogradu.

Maketa grada i legijskog logora | Foto: Ena Takač

Viminacijum je najznačajniji grad u rimskoj provinciji Gornja Mezija (Moesia Superior). Ovaj rimski grad je prestonica provincije, administrativni, vojni, trgovački i industrijski centar. Grada koji je imao status prvo municipiuma (municipium), a zatim i kolonije (colonia), odnosno grada sa punom autonomijom. Pored grada nalazi se kastrum (castrum) ili legijski logor – jedan od dve najveće fortifikacije u provinciji i centralna tačka u odbrani mezijskog Podunavlja. S druge strane jedinstveni naučni značaj Viminacijuma je u tome što nad antičkim ostacima nema savremenog naselja. Mogući su istraživanje i prezentacija jednog rimskog grada u svim njegovim segmentima. Beograd, Niš, Sremska Mitrovica nalaze se ispod savremenih gradova što onemogućava planska istraživanja, konzervaciju i konačno prezentaciju rimskog kulturnog nasleđa.

Lokalitet je sistematski uništavan vekovima unazad. Ne postojanje realne zaštite uslovilo je dvostruku stalnu pljačku lokaliteta. S jedne strane lokalitet je neprestano prekopavan od pljačkaša koji su tražili zlato i druge dragocenosti. S druge strane seljaci su sistematski razgrađivali arhitektonske ostatke i odnosili nadgrobne spomenike jer su ruševine smatrane izvorom besplatnog građevinskog materijala. Zbog toga danas na površini nema očuvanih objekata, te se svaki oblik njihovih istraživanja i prezentacije mora vršiti putem iskopavanja.

Viminacijum se nalazi na ušću Mlave u Dunav u poslednjim dolinama ispred Đerdapske klisure. Lociran je na strateškom raskršću puteva koji su vodili od zapada ka istoku i od severa ka jugu. Dunav, koji se danas nalazi na oko 3,5 km udaljenosti, u antici je bio u neposrednoj blizini grada. Kao i danas reka je predstavljala jednu od osnovnih komunikacija i trgovačkih ruta što je omogućilo brz razvoj.

Arheološka istraživanja sprovedena su u više navrata. Prva naučna iskopavanja započeo je Mihailo Valtrović 1882. godine sa 12 zatvorenika jer država nije imala dovoljno sredstava da mu obezbedi bolju radnu snagu. Ova istraživanja nastavio je zatim Miloje Vasić, prvi srpski školovani arheolog 1902-1903 godine. Tada je u zvaničnoj poseti bila i kraljica Draga koja je poklonila 100 zlatnika kako bi pomogla nastavak istraživanja. Ovo se može uzeti i kao prva donacija namenjena naučnim istraživanjima antičkih gradova u Srbiji. Nastavak radova na Viminacijumu čekao je zatim decenijama sve do trenutka kada Arheološki institut pokreće projekat 1973. godine.

Sistematski zaštitni radovi trajaće tokom sedamdeseteih i osamdesetih godina na prostoru južnih nekropola gde je podignuta Termoelektrana “Kostolac B”. Tokom devedestih godina istraživanja su vršena periodično na mestima ugroženim građevinskim radovima. Od 2002. godine sistematski se vrše paralelno arheološka i multidisciplinarna istraživanja na prostoru rimskoga grada, legijskog logora i rimskih nekropola. Sve što se od ove godine istražuje stavlja se u funkciju prezentacije i arheološkog turizma. Na taj način, za samo 6 godina je podignut arheološki park Viminacium. To je prvi arheološki park u centralno balkanskom prostoru. Otvoren je tokom cele godine (ne radi samo 1. januara) od 9 do 19 časova, a na poseban zahtev i tokom noći.

Viminacijumski amfiteatar | Foto: Milan Vlajić

Povezani tekstovi:
Nagrade Evropa Nostre 2018: tri projekta iz Srbije osvojila su Nagradu Evropske unije za kulturno nasleđe!
Održan okrugli sto ”Nasleđe za generacije i generacije za nasleđe” povodom Međunarodnog dana spomenika i spomeničkih celina 2018
Otvoreni poziv za istraživače: “Slučaj Petrovaradin: upravljanje istorijskim gradskim predelima”
Međunarodna konferencija: Očuvanje i unapređenje istorijskih gradova 2016
Radionica: Skriveni uglovi Beograda – Participativno mapiranje nasleđa grada
Seminar: Konzervacija i restauracija Sinagoge u Subotici
Izložba studentskih radova iz oblasti “Istraživanje, zaštita i revitalizacija graditeljskog nasleđa u Srbiji”
Poseta studenata i nastavnika Beogradskoj tvrđavi 02. aprila 2018.