Trodnevni studijski boravak studenata I nastavnika Arhitektonskog fakulteta u zaštićenom prirodnom dobru Parku prirode Stara planina i selu Pakleštica

Studenti i nastavnici Arhitektonskog fakulteta su u periodu od 18 – 20. oktobra 2019. godine boravili u zaštićenom prirodnom dobru Park prirode Stara planina I selu Pakleštica, opština Pirot.

Studijski boravak je organizovan u okviru redovne nastave na predmetima MASA 23040-04, IASA 59040-04, MAS IU 23050-04 Arhitekte i građanske inicijative za održivi razvoj (doc. dr Danijela Milovanović Rodić, sar. Božena Stojić) I MAS IU 11041 IP01 Integralna analiza teritorije (doc. dr Danijela Milovanović Rodić, doc. dr Ivan Simić, ass. Aleksandar Grujičić, sar. dem. Dragomir Ristanović).

Okvirna tema rada na navedenim predmetima je Lokalizacija ciljeva održivog razvoja definisanih UN razvojnom agendom Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (2015). Metodološki obrazac rada i produkti nastavnog procesa će biti različiti na navedenim predmetima, ali će svi biti posvećeni podršci održivom razvoju predmetne teritorije – zaštiti prirode i unapređenju kvaliteta života ljudi u okviru nje.

Osnovna ideja je povezivanja nastavnog procesa sa realnim razvojnim kontekstom i formulisanje i realizacija projekta SA/ZA lokalnu zajednicu. Cilj je ukazivanje studentima na više različitih tema i problema od značaja za lokalni (i nacionalni) razvoj, među kojima su posebno izdvojeni važnost obnove sela i zaštita prirode kao njihovog osnovnog resursa za održivi razvoj.

Osnovni ciljevi studijskog boravka su omogućavanje studentima da ostvare neposredan uvid u predmetno područje i upoznaju se sa ključnim akterima zaduženim za upravljanje i zainteresovanim za razvoj teritorije. U skladu sa tim, organizovane su tri jednodnevne radionice:

• Institucije-zajednice-ljudi. Prvi deo radionice je bio posvećen poseti upravi Grada Pirota I razgovoru sa predstavnicima gradske I mesne samouprave, javnih preduzeća I organizacija I lokalnih građanskih inicijativa: Slađanom Mančić, pomoćnicom gradonačelnika Pirota, Bratislavom Zlatkovim, direktorom Turističke organizacije Pirot, Zoranom Matejićem, predsednikom MZ Pakleštica Darkom Đorđevićem, direktorom JP Park prirode Stara planina, Jovanom Jelenković, predstavnikom MZ Pakleštica i I Nebojšom Jovanovićem, predsednikom udruženja građana Vladikina ploča-Pakleštica. Drugi deo radionice je održan u selu Pakleštica. Nakon smeštanja studenata u seoskim domaćinstvima, u prostorijama Mesne zajednice je organizovan razgovor sa lokalnim stanovništvom I predstavnicima inicijativa Vladikina ploča-Pakleštica (UG VPP) i Odbranimo reke Stare planine (ORSP) o njihovim potrebama, viđenjima problema i razvojnih potencijala sela I Stare planine I idejama o njegovom poželjnom razvoju.

Prijem studenata i nastavnika u sali Skupštine opštine Pirot. | Autor fotografija Božena Stojić.

Prijem studenata u selu Pakleštica. Prostor MZ kao zborno mesto, trpezarija, mesto za rad i razgovor. Autori fotografija Milan Pesić i Danijela Milovanović Rodić.

• Kulturni i prirodni predeo. U okviru ove radionice su organizovane vođene pešačke ture do najznačajnijih elemenata prirodnog predela u okruženju Pakleštice: kanjona reke Visočice i pećine Vladikine ploče, Male pećine i vodopada Beljanica. U toku večeri je Dragoljub Zlatković, etnolog iz Pirota (dobitnik nagrade Vukove zadužbine za nauku 2015. godine za Rečnik pirotskog govora) govorio o tradicionalnoj kulturi, jeziku, običajima Pakleštice i Visoka, a Aleksandar Živković Lisa, dramski glumac je izveo više kratkih monodrama na pirotskom jeziku (upisan u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije).

Obilazak elemenata prirodnog predela u neposrednom okruzenju Pakleštice: kanjon Vladikine ploče, pećina Vladikine ploče, reka Visočica, vodovad Beljanica. | Autori fotografija: Andrea Zobec, Božena Stojić, Danijela Milovanović Rodić, Vladimir Nedeljković i Milan Pesić.

• Urbanizam i arhitektura staroplaninskih sela-studija slučaja Pakleštica. U okviru ove radionice je Elena Vasić Petrović, arhitekta-konzervator, direktorka Fondacije arhitekta Aleksandar Radović, održala predavanje o karakteristikama tradicionalne arhitekture i načina građenja objekata na Staroj planini, kao i o aktivnostima i ostvarenim rezultatima na projektu zaštite sela Gostuša. U ovoj radionici je učestvovao i Igor Petrović, direktor JP Srbijašume – šumsko gazdinstvo Pirot koji je izrazio podršku saradnji studenata i nastavnika Arhitektonskog fakulteta i institucija grada Pirota u funkciji formulisanja razvojnih rešenja za staroplaninske seoske zajednice.Potom su usledile aktivnosti studenata na studiji programskih i prostorno-morfoloskih karakteristika sela I snimanju objekta I dvorišta seoske škole.

Predavanje Elene Vasić Petrović o staroplaninskoj arhitekturi i projektu zaštite sela Gostuša. | Autor fotografije Božena Stojić.

Snimanje objekta i dvorišta seoske škole u Pakleštici. | Autor fotografija Andrijana Kuzmanović

Na inicijativu Pakleštana na izbornom predmetu Arhitekte I građanske inicijative za održivi razvoj studenti će raditi na projektu obnove zapuštene i napuštene seoske škole u selu Pakleštica. Ideja je da se u tom objektu i njegovom dvorištu formira Centar za studijski boravak “Pakleštica”. Cilj projekta je unapređenje kvaliteta života lokalnog stanovništva i podsticanje razvoja održivog turizma u selu. Osim formulisanja idejnog arhitektonsko-urbanističkog rešenja, studenti će na predmetu istraživati mogućnosti za uspostavljanje modela upravljanja Centrom u javno-civilnom partnerstvu, koncipirati kampanju za prikupljanje sredstava i vise radionica za realizaciju projekta.

Obilazak predmetnog područja, boravak u selu Pakleštica i set radionica realizovani su u saradnji sa predstavnicima građanskih inicijativa Vladikina ploča-Pakleštica I Odbranimo reke Stare planine i stanovnicima MZ Pakleštica. Studijski boravak je koncipiran prilikom gostovanja predstavnika UG VPP-a Nebojše Jovanovića i Baneta Andonovića I ORSP-a Aleksandra Panica I Aleksandra Jovanovica 9. oktobra 2019. godine na Arhitektonskom fakultetu. Oni su tada predstavili njihovo vidjenje karakteristika, razvojnih problema i mogućnosti Stare planine i Pakleštice I studente upoznali sa mogućim programom i uslovima boravka u selu.

Gostovanje Aleksandra Panića i Aleksandra Jovanovića, predstavnika građanske inicijative Odbranimo reke Stare planine i Nebojše Jovanovića i Baneta Andonovića, predstavnika UG Vladikine ploče – Pakleštica na Arhitektonskom fakultetu 9. oktobra 2019. godine. | Autor fotografije Božena Stojić

Podršku realizaciji studijskog boravka su dali Arhitektonski fakultet, Gradska uprava Pirot, Turistička organizacija Pirot i Trag fondacija u okviru programa Aktivne zajednice.
Ova trodnevna poseta je prva aktivnost podršci održivom razvoju sela Pakleštica.