Informacija o održanoj javnoj tribini: Testiranje instrumenata integralnog teritorijalnog razvoja u Srbiji – strategije i projekti

Na Arhitektonskom fakultetu u Beogradu je u sredu 27.9.2023. godine održana javna tribina na temu ”Testiranje instrumenata integralnog teritorijalnog razvoja u Srbiji – strategije i projekti.” Na tribini su učestvovali: predstavnici Programa Evropske unije za lokalni razvoj – EU PRO Plus (Olivera Kostić, menadžer projekta i Viktor Veljović, menadžer sektora za razvijanje kapaciteta i rukovodilac procesa izrade strategija razvoja urbanih područja); predstavnici Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture Republike Srbije (dr Dejan Đorđević i Marko Milosavljević); profesor dr Velimir Šećerov, dekan Geografskog fakulteta Univerziteta u Beogradu; v. prof. dr. Aleksandar Đukić sa Građevinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu; profesor dr Marija Maksin Mićić iz Instituta za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje (IAUS); Marica Mijajlović, predsednica Inženjerske komore Srbije, direktorka Direkcije za uređivanje građevinskog zemljišta Kraljevo; Vesna Šabanović, Grad Beograd, Sekretarijat za zaštitu životne sredine; Ana Graovac, Nova planska praksa iz Beograda; alumni studenti Nađa Vujović, kao i Rasto Čugalj i Veljko Dmitrović iz GDI Solutions; studenti master studija Melpomeni Nelaj, Teodora Radaković i Anja Nedeljković sa Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu; v.profesor dr Uroš Radosavljević, rukovodilac master programa Integralni urbanizam i istraživač pripravnik Ana Šabanović sa Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Moderaciju tribine je vodila v. profesor dr Ratka Čolić.

Viktor Veljović iz EU PRO Plus je dao prikaz aktivnosti Programa Evropske unije za lokalni razvoj, koji se realizuje u partnerstvu sa Ministarstvom za evropske integracije Vlade republike Srbije, a sprovodi Kancelarija Ujedinjenih nacija za projektne usluge (UNOPS), koji ima za cilj da doprinese uravnoteženijem društveno-ekonomskom razvoju jačanjem upravljanja urbanim i teritorijalnim razvojem, podrškom ekonomskom rastu i unapređenjem socijalne kohezije u dva regiona/oblasti: Šumadije i Zapadne Srbije i Južne i Istočne Srbije. Podrška je sprovedena u okviru javnog poziva za podnošenje prijava za izradu teritorijalnih strategija, na osnovu  kojeg je odabrano ukupno 12 teritorija – urbanih područja koja u svom sastavu uključuju 31 jedinicu lokalne samouprave – urbana područja grada Bora, Kruševca Leskovca, Loznice, Novog Pazara, Smedereva, Šapca; urbano područje grada Kragujevca i opština Aranđelovac, Batočina, Knić, Lapovo, Rača i  Topola; urbano područje Grada Zaječara i opština Boljevac, Knjaževac i Sokobanja, urbano područje grada Niša i opština Gadžin Han, Merošina i Svrljig; urbano područje grada Pirota i opština Babušnica, Bela Palanka i Dimitrovgrad i urbano područje grada Užica i opština Bajina Bašta, Čajetina, Požega i Priboj.

Nacionalni konsultanti su imali izlaganja o participativnom procesu izrade strategija (Ana Graovac), prioritetnim područjima prostorne intervencije i strateškim projektima (dr Uroš Radosavljević) i o izvorima finansiranja urbanog razvoja i kombinovanju različitih izvora (dr Ratka Čolić). Skup je pozdravila menadžerka projekta Olivera Kostić.

Nakon toga je otvorena diskusija, koja se odvijala u svečanoj sali, a potom nastavila u kabinetu nastavnika Arhitektonskog fakulteta. Diskutovalo se o:

• novim politikama EU koje pridaju sve veći značaj urbanoj dimenziji i gde se i veća sredstva izdvajaju za podršku urbanom i teritorijalnom razvoju što se iskazuje i kroz nove programe i izvore finansiranja u Republici Srbiji;
• poboljšanju uslova za urbani razvoj u skladu sa Novom Kohezionom politikom EU, Pariskim sporazumom, Urbanom agendom EU, Novom Lajpciškom poveljom o održivim evropskim gradovima, Zelenim dogovorom za Zapadni Balkan i drugim dokumentima EU;
• značaju usvojene nacionalne politike održivog i integralnog urbanog razvoja kao okvira za izradu lokalnih teritorijalnih strategija ali i kao osnove za odobravanje novih programa i fondova (URBACT IV, New European Bauhaus), koji su Srbiji dostupni od 2023. godine;
• primeni EU instrumenata upravljanja razvojem, koji omogućavaju uspostavljanje okvira za održivi i integralni urbani i teritorijalni razvoj urbanih područja povezivanjem tradicionalnog sistema prostorno-urbanističkog planiranja, planskog sistema javnih politika, unapređenja finansiranja urbanog razvoja i upravljanja lokalnim javnim finansijama;
• primeni prostorne dimenzije u strateškom planiranju, koja podržava razvoj specifičnih lokacija, prilagođavajući intervencije i investicije jedinstvenim prostornim kontekstima s namerom da se oslobodi njihov nedovoljno iskorišćeni potencijal. Sa osloncem na navedeni pristup, pripremljeni su i grafički prikazi: prioritetnih područja intervencije (generatori razvoja, područja intervencije, razvojne rute i čvorišta, zone zaštite i razvoja, razvojni punktovi i mreže) i strateških projekata (prema tematskim ciljevima);

• rezultatima sprovođenja Strategije integralnog urbanog razvoja centralnog gradskog područja Kraljeva (iz 2014. godine) i korišćenju različitih izvora finansiranja za podršku realizaciji projekata urbanog razvoja, o čemu je govorila Marica Mijajlović;
• monitoringu sprovođenja strategija, gde je naglašeno usklađivanje sa novom legislativom Evropske komisije iz 2021. godine, koja utvrđuje zajedničke pokazatelje ostvarenja i rezultata za Evropski fond za regionalna ulaganja i Evropski kohezioni fond (EK, 2021);
• najavljenom javnom pozivu za apliciranje za finansiranje strateških projekata za šta je program EU PRO Plus opredelio 10 miliona evra;
• podršci daljem razvijanju kapaciteta za integralno teritorijalno planiranje;
• značaju uključivanja akademske zajednice u sprovođenju međunarodnih projekata u Srbiji i primene okvira četvorostruke i petostruke spirale inovacija u okviru ekonomije znanja (Quadruple and quintuple Helix Model of innovation).

Predstavnici EU PRO Plus su obavestili učesnike tribine da su strategije na javnom uvidu i da su već objavljene na veb stranicama grada Užica i Novog Pazara. Takođe, učesnicima je obezbeđen materijal iz Programa – Reader (o osnovnim pojmovima, Novoj Kohezionoj politici za period 2021-2027, legislativi EU, primerima strateških projekata iz međunarodne prakse) i dokument izvori finansiranja urbanog razvoja u Srbiji iz jula 2023. godine.